زمانی که کودک شما به ۴ تا ۶ ماهگی برسد، میتوانید شروع به معرفی غذا های جامد کنید. این به کودک این امکان را میدهد که طعمها و بافتهای مختلف غذاها را کشف کند.با این حال، باید بدانید که غذاهای جامد در این مرحله بههیچ وجه نباید جایگزین شیر مادر یا شیرخشک بهعنوان منبع تغذیه شوند. بلکه باید پس از آن که کودک شما به اندازه کافی از شیر مادر یا شیرخشک تغذیه کرد، غذای جامد را به او بدهید.
در اینجا هر آنچه که باید در مورد اولین غذای کودک، نحوه معرفی غذای جامد و غذاهای جامدی که بر اساس سن توصیه میشوند بدانید، آورده شده است.
چه زمانی باید به کودک غذای جامد بدهیم؟
آکادمی آمریکایی اطفال (AAP) میگوید میتوانید از حدود ۶ ماهگی به کودک غذای جامد بدهید، اما این بستگی به خود کودک دارد. برخی از نوزادان ممکن است کاملا از تأخیر در شروع غذای جامد راضی باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است زودتر آماده شروع غذا خوردن شوند.اما مسئله ای که بسیار اهمیت دارد این است که نباید قبل از ۴ ماهگی به کودک غذای جامد بدهید.
بهترین راه برای فهمیدن زمان مناسب برای شروع غذای جامد، توجه به علائم آمادگی کودک است، که شامل موارد زیر میشود:
علائم آمادگی کودک برای غذای جامد
- کودک قادر است بهطور صاف بنشیند و سر خود را نگه دارد.
- کنجکاو است و به همه چیز اطرافش نگاه میکند ;خصوصاً به غذایی که شما میخورید!
- با سر خود دنباله روی چنگال شما است و ممکن است دهانش را باز کند تا یک گاز از غذا بگیرد.
- رفلکس بلع معکوس (tongue thrust reflex) که بهطور خودکار باعث میشود غذا از دهان بیرون بیفتد، از بین رفته است.
- پس از خوردن مقدار کافی شیر، هنوز احساس گرسنگی میکند.
اگر کودک شما هنوز آمادگی برای شروع غذای جامد ندارد، اشکالی ندارد. به یاد داشته باشید که نیازی نیست که در این مرحله عجله کنید. در واقع، معمولاً بهتر است کمی صبر کنید تا اینکه زودتر شروع کنید (متخصصان میگویند نباید قبل از ۴ ماهگی غذای جامد شروع شود). بیشتر کودکان آماده شروع غذای جامد بین ۵ تا ۶ ماهگی هستند.
چگونه غذای جامد را به کودک معرفی کنیم؟
آکادمی آمریکایی اطفال (AAP) توصیه میکند که تا شش ماهگی فقط شیر مادر داده شود و شیردهی بهعنوان مکمل تا یک سالگی ادامه یابد. (شیرخشک نیز گزینه خوبی برای والدینی است که نمیتوانند یا نمیخواهند شیر مادر بدهند.) معرفی غذای جامد بیشتر به این منظور است که کودک به جویدن و بلعیدن غذا عادت کند تا اینکه هدف اصلی تغذیه از آن باشد.
زمانی که آماده معرفی غذای جامد هستید، به غذاهای جامد بهعنوان «یک پاداش» نگاه کنید، چرا که بیشتر کالریها و مواد مغذی کودک شما هنوز از شیر مادر یا شیرخشک تأمین خواهد شد. قبل یا بعد از وعدههای غذایی و پیش از خواب به کودک خود شیر یا شیرخشک بدهید.
در ابتدا باید آزمایش کنید تا بفهمید چه چیزی برای کودک شما بهترین است. اگر کودک شما زیاد مینوشد، ابتدا غذای جامد به او بدهید و سپس شیر را. اگر کودک شما بهطور متوسط مینوشد، ممکن است برعکس این کار بهتر باشد.
مقدار شیر مادر یا شیرخشک مورد نیاز روزانه
آیا میخواهید بدانید کودک شما باید چقدر شیر مادر یا شیرخشک در طول روز مصرف کند؟ مقدار دقیق آن برای هر کودک متفاوت است، اما بهطور کلی، نوزادی که ۶ تا ۱۲ ماهه است، به حدود ۲۱۰ تا ۲۴۰ میلیلیتر شیر در روز نیاز دارد که در ۴ تا ۶ وعده غذایی تقسیم میشود.
مهم است که بدانید این مقادیر پیشنهادی صرفاً یک راهنمای عمومی هستند. پرستار ها باید شیوه تغذیه واکنشی را در پیش گیرند و به سیگنالهای گرسنگی و سیری نوزاد گوش دهند تا بتوانند میزان مناسب غذا را تعیین کنند. همچنین، پیگیری معاینات دورهای کودک برای چک کردن رشد وزن کودک بسیار مهم است. آکادمی آمریکایی اطفال (AAP) میگوید تغذیه واکنشی میتواند به رشد عادات غذایی سالم در کودکان کمک کند.
به محض اینکه کودک شما مفهوم غذا خوردن را درک کند و علاقهمند به زمان غذا شود (که معمولاً بین ۶ تا ۹ ماهگی اتفاق میافتد)، شروع به ایجاد یک روال غذایی برای صبحانه، ناهار و شام کنید. اگر برایتان مهم است که خانواده با هم غذا بخورند، کودک خود را به میزغذا بیاورید.
برنامه غذایی برای اولین غذای کودک
- از ۴ تا ۶ ماهگی: به کودک خود دو وعده غذایی بدهید، هرکدام حدوداً ۲ تا ۴ قاشق غذاخوری.
- از ۷ تا ۱۲ ماهگی: به کودک خود سه وعده غذایی بدهید، هرکدام حدوداً به اندازه مشت کودک.
حتی اگر کودک در برخی مواقع گرسنه نباشد، او به ایده خوردن طبق برنامه عادت خواهد کرد. (با این حال، هرگز کودک خود را مجبور به غذا خوردن نکنید؛ اگر به غذا علاقه ندارد، فقط او را از صندلی بلند کرده و ادامه دهید.)
زمانی که کودک شما به خوردن غذای جامد عادت میکند، ممکن است روزهایی وجود داشته باشد که او بیشتر به نخود و هویج علاقهمند باشد تا به شیر مادر یا شیرخشک، و از طرفی ممکن است روزهایی باشد که تنها چیزی که میخواهد شیر خوردن باشد. این موضوع کاملاً طبیعی است، زیرا کودک شما به سمت استقلال بیشتر پیش میرود، اما در حال حاضر هنوز به مقدار روزانه معمول شیر مادر یا شیرخشک نیاز دارد.
اولین غذاهای کودک بر اساس سن
دیگر روزهایی که به نوزاد فقط برنج ساده داده میشد، گذشته است. امروز دیگر قوانین سخت و ثابتی برای اولین غذاهای کودک وجود ندارد. مهمتر از هرچیز، باید مجموعهای از میوهها، سبزیجات و گوشتها را به ترتیب دلخواه به کودک معرفی کنید تا او به طعمها و مزههای مختلف عادت کند.
اگر نمیدانید از کجا شروع کنید، در اینجا چند پیشنهاد برای اولین غذاهای کودک آورده شده است:
۴ تا ۶ ماهگی: غلات تکدانه
سطح آهنی که در دوران بارداری در بدن نوزاد ذخیره میشود بعد از تولد کاهش پیدا میکند، و این کاهش تا حدود ۹ ماهگی به پایینترین سطح خود میرسد. به همین دلیل، غلات غنیشده با آهن گزینه مناسبی به عنوان یک مورد از اولین غذا ها برای کودک می باشد. یک قاشق چای خوری غلات تک دانه را با ۴ تا ۵ قاشق چایخوری شیر مادر یا شیرخشک ترکیب کنید.
در ابتدا بیشتر غلات روی چانه کودک شما خواهد ریخت. دکتر آلن واکر، مدیر بخش تغذیه در دانشکده پزشکی هاروارد میگوید “هدف این است که کودک شما به نوع جدیدی از غذا خوردن عادت کند. اگرچه این کار ممکن است کثیف و ناامید کننده باشد، باید از این مرحله عبور کنید.”
اگر کودک شما سرش را تکان میدهد و نمیخواهد غذا بخورد، یا بعد از یک لقمه دهانش را نمیگشاید، او را مجبور به ادامه غذا خوردن نکنید. اگر کودک شما کاملاً بیعلاقه به خوردن غلات بود، یک هفته صبر کنید و دوباره امتحان کنید. وقتی کودک شما به بلعیدن غلات رقیق عادت کرد، میتوانید با استفاده از آب یا شیر کمتر و غلات بیشتر، غلات را غلیظ تر کنید.
نکات برای شروع غذای جامد
- بعد از شیر دادن، چند قاشق غذای جامد به کودک خود بدهید تا او با غذای جامد پر نشود و همچنان شیر مادر به اندازه کافی مصرف کند.
- صبور باشید؛ کودک شما بالاخره یاد خواهد گرفت. اگر علاقهای به غذاهای جامد نشان نداد، همچنان به شیر دادن ادامه دهید و بعد از چند هفته دوباره امتحان کنید.
- شیر مادر خود را به غلات کودک اضافه کنید. در ابتدا غلات را رقیقتر درست کنید (تقریباً به غلظت ماست رقیق) تا خوردن آن برای کودک راحتتر باشد. آکادمی آمریکایی اطفال (AAP) توصیه میکند که غلات کودک را در بطری شیر نریزید چون ممکن است کودک با آن دچار خفگی شود.
غذاها را یکی یکی معرفی کنید و بین شروع غذاهای جدید چند روز فاصله بگذارید تا بتوانید واکنشهای احتمالی کودک را شناسایی کنید. - تا حدود ۸ ماهگی، از دادن غذاهایی که کودک باید با انگشتانش بردارد (مثل غلات خشک، بیسکویت، سبزیجات پختهشده خرد شده و میوههای نرم) خودداری کنید. از دادن غذاهایی که ممکن است باعث خفگی شوند، مثل کشمش، آجیل، انگور، هات داگ و پاپکورن خودداری کنید.
۴ تا ۸ ماهگی: سبزیجات، میوهها و گوشتهای پوره شده
ممکن است شنیده باشید که خوردن میوهها قبل از سبزیجات میتواند باعث ایجاد علاقه دائمی به غذاهای شیرین در کودک شود، اما تحقیقاتی برای اثبات این موضوع وجود ندارد. شما میتوانید تصمیم بگیرید که از موز شروع کنید یا هویج و یا حتی پوره مرغ.
آکادمی آمریکایی اطفال معتقد است که معرفی غذاهای آلرژی زا به طور زودهنگام میتواند خطر ابتلا به آلرژی غذایی را کاهش دهد، به ویژه اگر کودک شما در معرض خطر باشد. اگر سابقه خانوادگی قوی از آلرژیهای غذایی دارید، با پزشک کودک خود در مورد بهترین روشهای معرفی آلرژنهای رایج، از جمله تخم مرغ، لبنیات و بادامزمینی مشورت کنید.
این موضوع به ویژه برای نوزادانی که اگزما (یک بیماری پوستی که با آلرژی غذایی مرتبط است) دارند، اهمیت دارد. به عنوان مثال، آکادمی آمریکایی اطفال توصیه میکند که نوزادان مبتلا به اگزمای شدید بین ۴ تا ۶ ماهگی با محصولات بادام زمینی آشنا شوند. اما والدین باید قبل از اقدام، با پزشک کودک خود مشورت کنند.
۶ تا ۸ ماهگی: خوراکیهای ساده با یک ترکیب اصلی که با دست قابل خوردن هستند.
چه با پوره شروع کرده باشید یا غذای جامد را با غذاهای انگشتی آغاز کرده باشید، بسیاری از نوزادان از سنین پایین علاقه دارند تغذیه مستقل را تجربه کنند. در این مرحله، هیچ غذای خام و سفتی (مثل قطعات سیب یا هویج) را پیشنهاد ندهید. مطمئن شوید که میوهها و سبزیجات به اندازهای نرم هستند که بتوانید آنها را با فشار ملایم بین شست و انگشت اشاره له کنید. نمونههای خوب شامل نخود پختهشده، قطعات کوچک موز یا آووکادو، یا برنجک هستند.
شکل غذاها هم مهم است. نوزادان کوچکتر ممکن است غذاها را با تمام کف دست خود بردارند، بنابراین تودهای از سیبزمینی لهشده یا یک قطعه از آووکادو برای آنها راحتتر است تا غذاهای کوچکتر. از اضافه کردن نمک یا شکر به غذای آنها خودداری کنید—بهتر است کودک شما طعم غذا را بدون سدیم یا شیرینکننده اضافی یاد بگیرد.
۹ تا ۱۲ ماهگی: غذاهای خرد شده، چرخکرده یا له شده
به محض اینکه کودک شما قادر به خوردن شد، او را از پورههای نرم به غذاهای با بافتهای مختلف منتقل کنید. غذاهای انگشتی بیشتری با بافتهایی مانند ماست، پنیر کاتیج ( پنیر لور)، موز و سیبزمینی شیرین له شده وارد رژیم غذایی کودک کنید. همچنین، از آنجایی که کودک به آهن بیشتری نیاز دارد، میتوانید گوشتهای پوره شده مانند گوشت گاو، مرغ و بوقلمون را امتحان کنید.
غذاهای جامدی که برای نوزادان امن نیستند.
غذاهای جامد دنیای جدیدی را برای کودک شما باز میکنند، اما برخی غذاها برای نوزادان خطرناک هستند. شما باید از دادن غذاهای زیر به نوزادانی که کمتر از ۱ سال دارند خودداری کنید:
- عسل: اگر عسل زودتر از موعد به کودک داده شود، ممکن است باعث مسمومیت با بوتولیسم شود، که یک بیماری جدی است.
- شیر گاو (به عنوان نوشیدنی): شیر مادر و شیرخشک باید تا ۱ سالگی نوشیدنی اصلی کودک باشد. اما دادن شیر گاو در آشپزی یا پختوپز اشکالی ندارد. پنیر و ماست نیز بلامانع هستند.
- خطرات خفگی: از دادن غذاهایی که میتوانند باعث خفگی شوند، مانند آجیل، دانهها، کشمش، آبنبات سفت، انگور کامل، سبزیجات خام سفت، پفیلا، کره بادام زمینی غلیظ و هاتداگ در سال اول زندگی کودک خودداری کنید.
نکات برای مدیریت اولین وعدههای غذایی نوزاد
زمان غذا دادن به نوزادان و بهویژه به کودکان کوچک میتواند چالشبرانگیز باشد. احتمالاً یکی در حال گریه کردن است، میخواهد در آغوش گرفته شود، یا نیاز به تعویض پوشک دارد درست وقتی که شما در حال آماده کردن غذا هستید. و سپس خود عمل خوردن؟ خب، بیایید بگوییم هیچگاه نمیدانستیم که یک انسان کوچک میتواند اینقدر کثیف کاری کند.
در حالی که با هم وارد دنیای غذاهای جامد میشوید، در اینجا چند نکته برای لذتبخشتر کردن زمان غذا خوردن آوردهایم.
ایجاد یک روال و برنامه غذایی
یک نوزاد برای غذا خوردن نیاز به تمرکز دارد، بنابراین یک روال را شروع کنید که شامل شستن دستهای کودک، آرام کردن او و سپس نشاندن او برای خوردن غذا باشد. با خاموش کردن تلویزیون و هرگونه موسیقی بلند، آرامش را حفظ کنید. مارلین تنر، سخنگوی سابق آکادمی تغذیه و رژیمدرمانی میگوید:”این به کودک شما کمک میکند تا به غذا خوردن آگاه شود و یاد بگیرد که کی سیر شده است” .
همچنین میتوانید یک روال غذا دادن ایجاد کنید و یک برنامه غذایی منظم ترتیب دهید. بین ۶ تا ۹ ماهگی، کودک شما در حال یادگیری خوردن غذاهای جامد است و میتوانید دو تا سه وعده غذای کودک در روز بدهید و به تدریج مقدار آن را افزایش دهید. تا زمانی که کودک شما ۹ ماهه میشود، او ممکن است به یک برنامه غذایی منظم تر برسد. بین ۹ تا ۱۲ ماهگی، میتوانید غذای جامد را سه تا چهار بار در روز به او بدهید.
درک این که شروع غذاهای جامد زمان میبرد
برای کودک شما زمان میبرد تا با حسهای جدید مربوط به غذا خوردن آشنا شود و حس قاشق در دهان و طعمها و بافتهای مختلف غذاها. لورا جانا، نویسنده کتاب Food Fightsمی گوید “من به والدین اطمینان میدهم که ممکن است صورتهای عصبانی و واکنشهای منفی ببینید، دختر من وقتی قاشق غذا را در دهانش میگذاشتم جیغ میکشید، اما او باز هم میخواست بیشتر بخورد.”
با گذشت زمان، کودک شما بیشتر و بیشتر غذاهای جامد خواهد خورد. تا زمانی که یک ساله شود، او غذاهای متنوعتری خواهد خورد.
معرفی انواع مختلف غذاها
بیشتر نوزادان از امتحان غذاهای جدید لذت میبرند، و شروع غذاهای جامد زمان خوبی است برای معرفی انواع مختلف غذاها مانند سبزیجات، ماهی و حتی غذاهای تند. ارائه طعمها و بافتهای مختلف از ابتدا میتواند به جلوگیری از سختگیری در غذا خوردن در آینده کمک کند.
آماده بودن برای کثیفیها
ممکن است کودک شما غذا را به هر طرف پرتاب کند، بهویژه اگر شما در حال تمرین روش تغذیه به صورت خودرهبری (Baby-Led Weaning) باشید. این امر طبیعی است و لزوماً به این معنی نیست که کودک غذای شما را دوست ندارد. گذاشتن غذا در دهان کودک نیاز به هماهنگی و تمرین دارد.
معرفی آب نیز مهم است
آکادمی آمریکایی اطفال توصیه میکند که از حدود ۶ ماهگی مقداری آب در یک فنجان باز همراه با غذا به کودک بدهید، که میتواند به تقویت علاقه به نوشیدن آب و بهبود مهارتهای حرکتی ظریف کمک کند.
مراقب آلرژیها باشید
اگر پزشک شما توصیه کرده یا شما سابقه خانوادگی آلرژی غذایی دارید، فقط یک غذای جدید را در هر زمان معرفی کنید و بین هر غذای جدید سه یا چهار روز فاصله بگذارید تا شناسایی آلرژیها راحتتر شود.
به علائم واکنش آلرژیک یا حساسیت مانند تحریک پوستی، کهیر، خسخس سینه، مشکلات تنفسی، استفراغ، نفخ شدید، اسهال یا خون در مدفوع کودک دقت کنید. اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید (که ممکن است در عرض چند دقیقه یا چند روز ظاهر شوند)، با پزشک خود تماس بگیرید و در صورت شدید بودن واکنش به اورژانس مراجعه کنید.
بر خلاف توصیههای گذشته که پیشنهاد میکردند غذاهای آلرژی زا را تا زمانی که نوزاد بزرگ تر شود، به او معرفی نکنید، تحقیقات جدید نشان داده است که معرفی زودهنگام غذاهای با احتمال آلرژی بالا میتواند خطر ابتلا به آلرژیهای غذایی را در کودکان با ریسک بالا کاهش دهد.
تغییرات مدفوع نوزاد پس از شروع غذاهای جامد
ممکن است تغییراتی در رنگ و قوام مدفوع کودک خود زمانی که او شروع به خوردن غذاهای جامد میکند، مشاهده کنید. معمولاً مدفوع کودک ضخیمتر و شکلدارتر میشود و ممکن است رنگ آن به رنگ غذاهایی که میخورد تغییر کند. شروع غذاهای جامد همچنین ممکن است احتمال یبوست را افزایش دهد. فقط مراقب مصرف مایعات کودک خود در این زمان باشید.
اگر جلسات شیر مادر به سرعت با غذاهای جامد جایگزین شوند، ممکن است کودک شما مایعات کافی دریافت نکند. برای رفع یبوست، شیر بیشتری به کودک بدهید.
در نهایت، شروع غذای جامد برای نوزاد نه تنها فرصتی برای رشد جسمانی، بلکه تجربهای جدید برای کشف جهان غذاهاست. با صبوری و دقت، این مرحله میتواند زمینهساز عادات غذایی سالم در طول زندگی کودک باشد.