۱۶ راه ساده برای تقویت اعتماد به ‌نفس در فرزندتان

برای بسیاری از والدین، تعریف و تمجید از فرزندان مانند راه‌رفتن روی لبه‌ی تیغ است. تعریف‌های کم ممکن است کودک را دچار احساس کم ‌بود کند، درحالی که تعریف‌های بیش از حد هم ممکن است به غرور کاذب بینجامد. شما می‌خواهید فرزندتان بداند که به او افتخار می‌کنید، اما درعین‌حال انتظار دارید متواضع، فروتن و قدردان باشد.

به دنبال راهکار هستید؟ این نکات به شما کمک می‌کنند تا روش درستِ تشویق تلاش‌ها و دستاوردهای فرزندتان را پیدا کنید.

۱- برای چیزهای مهم از آن‌ها تعریف کنید

فرزندان در طول زندگی کارهای بسیاری انجام می‌دهند، اما برخی از این کارها اهمیت بیشتری دارند و سزاوار تحسین هستند. مثلاً اگر فرزندتان در یک اجرای پیانو شرکت کرده، هر روز تمرین کرده، پیشرفت داشته و توانسته قطعه‌ی دشواری را بنوازد، تعریف و تمجیدِ زیاد کاملاً مناسب است. اما اگر همین فرزند به‌خاطر تمرین نکردن، اجرای ضعیفی داشته، بهتر است از تشویقِ بیش از حد خودداری کنید.

۲- تلاش‌ شان را قدردانی کنید.

فرض کنید فرزندتان در تیم تنیس است و به‌ تازگی در مسابقات منطقه‌ای برنده شده. در این حالت، می‌توانید موفقیت او را تحسین کنید، اما گفتن جمله‌ای مثل «ما به تو افتخار می‌کنیم» ممکن است این حس را به او بدهد که فقط برد مهم بوده. به‌جای آن، بگویید: «حالا می‌فهمی که زحمت‌کشیدن چه حس خوبی دارد؟» اینطوری هم برای بردش ارزش قائل شده‌اید، هم برای تلاشی که پشت آن بوده، چیزی که در آینده به او انگیزه می‌دهد.

۳- موانعی که پشت سر گذاشتند را بپذیرید.

کودکان برای رسیدن به موفقیت، اغلب با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند. شاید مجبور شده‌اند بازی با دوستان را کم کنند تا نمره‌های بهتری بگیرند، یا قبل از برد در مسابقه‌ی شطرنج، چندین بار باخته‌اند. با قدردانی از تلاش آن‌ها برای غلبه بر این موانع، نشان می‌دهید که متوجه پشتکار و فداکاری آن‌ها هستید.

۴- اعتمادتان به توانایی‌هایشان را بیان کنید.

با قدردانی از دستاوردهای فرزندتان، هم نشان می‌دهید که از موفقیت او خوشحالید، هم به او می‌فهمانید که باید به خودش افتخار کند. بیان اعتماد شما به توانایی‌اش برای تکرار این موفقیت‌ها (یا حتی رسیدن به چیزهای بزرگ‌تر) انگیزه‌ی او را برای تلاش بیشتر تقویت می‌کند.

۵- در تعریف ‌کردن زیاده‌روی نکنید.

سعی کنید میزان تشویق‌تان با اهمیت دستاورد متناسب باشد، چون کودکان به‌ طور غریزی این تناسب را درک می‌کنند. مثلاً زدن گل در فوتبال ارزش تشویق دارد، اما لزوماً به ‌اندازه‌ای نیست که یک جشن بزرگ بگیرید .تشویق مثبت، با رشد ذهنی هماهنگ است .یعنی این باور که افراد می‌توانند با تلاش و پشتکار، استعدادهای خود را پرورش دهند.

۶- زمان مناسب را برای تشویق انتخاب کنید.

بهترین زمان برای تعریف، نزدیک به زمان دستاورد است. مثلاً در مثال فوتبال، همان موقع در زمین به او بگویید «آفرین!» یا همان شب با خانواده بستنی بخورید، نه اینکه یک هفته صبر کنید. هرچه فاصله‌ی رویداد و تشویق کمتر باشد، تأثیر آن روی کودک بیشتر است.

۷- تعریف را با نکات منفی ترکیب نکنید.

بعضی والدین برای جلوگیری از خودبینی فرزند، تعریف را میان انتقادها پنهان می‌کنند. مثلاً: «با اینکه نمره‌هات هنوز ضعیفه و تختت رو مرتب نمی‌کنی، اما به اولین بردت افتخار می‌کنیم.» برای تأثیرگذاری بیشتر، از گفتن نکات منفی خودداری کنید و فقط روی موفقیت فعلی او تمرکز کنید.

۸- هنگام تعریف، فقط روی فرزندتان تمرکز کنید.

هر کودک سزاوار این است که بدون مقایسه، در مرکز توجه قرار بگیرد. او را به‌خاطر خودش تحسین کنید، نه به‌خاطر برادرِ درسخوان یا پسرعمه‌ی نخبه‌اش.

۹- تلاش دیگران را هم ببینید.

برای تقویت تواضع در عین قدردانی از موفقیت‌های فرزندتان، کمک کنید تا نقش دیگران را هم ببیند. مثلاً بعد از گرفتن کارنامه‌، علاوه‌بر تشویق او، از او بخواهید از معلم‌ها، والدین یا هرکس دیگری که کمک کرده تشکر کند. حتی می‌تواند برای آن‌ها یادداشت سپاسگزاری بنویسد.

۱۰- به جای نتیجه، روی پیشرفت تمرکز کنید

به جای گفتن «چه نمره‌ی عالی‌ای!» بگویید: «می‌بینم چقدر از آخرین بار پیشرفت کردی!» این کار باعث می‌شود کودک ارزش تلاش و رشد مداوم را درک کند، نه صرفاً نتیجه‌ی نهایی را.

۱۱- در حضور دیگران از آن‌ها تعریف کنید.

وقتی فرزندتان حرف‌های مثبت شما را درباره‌ی خودش به گوش دیگران می‌شنود (مثلاً: «سارا امروز همه‌ی تکالیفش را خودش انجام داد!»)، این تعریف تأثیر دوچندان پیدا می‌کند.

۱۲- به علایق آن‌ها اهمیت دهید.

حتی اگر به فوتبال علاقه‌ی شخصی ندارید، به بازی‌های فرزندتان توجه نشان دهید. پرسیدن سوالاتی مثل «امروز در زمین چه تکنیک جدیدی یاد گرفتی؟» حس ارزشمندی را در او تقویت می‌کند.

۱۳- فضای امن برای بیان احساسات ایجاد کنید

به کودک اجازه دهید بدون ترس از قضاوت، احساساتش را بیان کند. جملاتی مثل “به نظرت امروز چه حسی داشتی؟” یا “میدونم این موضوع تو رو ناراحت کرده” به او نشان میدهد احساساتش مهم هستند.

۱۴- مسئولیت‌های کوچک اما معنادار بدهید

مثل آبیاری گلها، مرتب کردن کیف مدرسه یا کمک در چیدن سفره. انجام موفقیت‌آمیز این کارها به آنها حس کفایت و مفید بودن میدهد.

۱۵- مهارت “نه گفتن” را آموزش دهید

به کودک بیاموزید میتواند در مواقع لازم مخالفت کند. این کار در آینده از او انسانی مستقل میسازد که تحت فشار همسالان تسلیم نمیشود.

۱۶- از برچسب‌زدن پرهیز کنید

حتی برچسب‌های مثبت مثل “تو نابغه‌ای” میتواند محدودکننده باشد. به جای آن بگویید: “واقعاً برای حل این مسئله خوب فکر کردی!”

پرورش اعتمادبه‌نفس فرآیندی یکشبه نیست. با صبر و تکرار این ۱۶ نکته، به مرور شاهد رشد فرزندی قوی، مستقل و بااراده خواهید بود. یادتان باشد هر کودک منحصر به فرد است، پس این توصیهها را با توجه به شخصیت فرزندتان تنظیم کنید.